Geçenlerde bir araştırma projemize Tuj ırkı koyunu satın almak için girişimlerde bulunduk.
On-onbeş yıl önce Tuj koyunu almak için gittiğimiz bazı köylere ve bazı tanıdıklara telefon ettim.
Tuj koyunu var mı? Diye sordum.
Aldığım cevaplar genelde olumsuzdu…
…
İstanbul’dan Kars’ı özleyen bir dostunuzla lokantaya gidiyorsunuz kaburga kebap yiyelim diyorsunuz , haftaya gelin diyorlar.
90’lı yılların başında Türkiye koyun sayısı bakımından dünyada 8.sırada idi.
50 milyon koyunu vardı.
Şimdi 20 milyon civarında.
Tuj koyunu sadece Kars’ta vardı. Eti çok lezzetli, soğuk ve yüksek yerlere dayanıklı, otlatılmış meraları tekrar otlayarak beslenen, biçilmiş tarlaları tekrar değerlendiren yöre koyunu ve Kafkas orijinli önemli bir ırk.
Bir zamanlar kendine özgü bembeyaz yünleri ve “S” şeklinde yukarı hafif kalkık ve kıvrımlı yağlı kuyruğuyla Çıldır Gölü’nün kenarındaki düzlüklerde ve tepelerde yayılan Tuj koyununu bulmak artık çok zor. Ülkemizin bir koyun ırkı yok olma üzere.
Oysa şimdi sayısı 100’ü geçmiyor. O da 12-13 yıl önce Üniversite tarafından koruma altına alındığı için Kafkas Üniversitesi çiftliğinde var sadece.
Bırakın Tuj koyununu, Kars’ta koyun da yok gibi…
Keçi dersen bulup getirene ödül verecekler neredeyse.
1 kg keçi peyniri alacak olduk 3 aydır bekliyoruz. Hala gelecek…
Eskiden koyunun olmadığı yerde mutlaka birkaç keçi vardı. Şimdi ikisi de yok olmak üzere.
Avrupa’da koyun eti açığı çığ gibi büyüyor ve Kars’ta koyun eti bir zamanlar 7 liradan satılırken şimdi 2 katından fazla’ya satılıyor, gittikçe de artacak.
Sadece koyun için geçerli değil bu durum.
Bir zamanlar sadece bisküvi, çay ve şeker almak yada devlet kapısındaki bir işini kovalamak için şehre inen köylü, şimdi kahvede oyununu oynadıktan sonra ekmek, peynir, yumurta, et ve tavuk gibi köyde kolayca üretilebilecek ihtiyaçlarını bile büyük marketlerden alıp köyüne dönüyor.
Peki kim bunları üretecek?...
Biz üretmeyip sadece hep tüketeceksek bu çok ciddi ve düşündürücü bir durumdur.
Kaz partileri ve iftar yemekleri vererek iyi vakit geçiren memleket dernekleri ve memleket düşkünleri bunları düşünüyorlar mı acaba?
İlgili kurumlar bunların üzerinde yeteri kadar kafa yoruyorlar mı acaba?
Seçimden seçime çantalarını alıp köy köy dolaşanlar bunları dert ediyorlar mı acaba?
Üretimden kopuş başladı…
Hayvancılık alarm veriyor…
10 yıl sonra durum daha da vahim olabilir.
Bizden söylemesi.
Prof.Dr.Yavuz ÖZTÜRKLER
Kars Ardahan Iğdır Veteriner Hekimleri Odası Başkanı