Toplantıya Bayındırlık ve İskan Bakanlığı yetkilileri, DPT, İller Bankası Erzurum Bölge Müdürlüğü, MTA Van Bölge Müdürlüğü, DSİ Erzurum ve Kars Bölge Müdürlükleri, İstanbul Büyükşehir Belediyesi temsilcileri, Serhat İllerini oluşturan Ağrı, Ardahan, Iğdır ve Kars’tan belediye başkanları, il genel meclisi başkanları, il özel idaresi genel sekreterleri, bayındırlık ve iskan il müdürleri ve bölge kanaat önderleri katıldı.
Kent planlaması, kentsel gelişme ve imar konularında Serhat illeri yerel yönetimlerine yol gösterebilmek ve daha yaşanılır bir çevreye sahip olmak için yapılması gerekenlerin ele alındığı toplantıda ilk sözü Serhat kalkınma Ajansı Araştırma, Strateji Geliştirme ve Planlama Birimi Başkanı İbrahim Taşdemir aldı. KENTGES’in birçok konuda yerel yönetimlere yol gösterecek bir harita olduğunu söyleyen Taşdemir, konuşmasında şunları söyledi:
“ KENTGES önemli bir sektörel eylem planıdır. Bu plan bize özgüdür ve dünyanın birçok gelişmiş ülkesinde bulunmamaktadır. Biz de bu önemli belgenin kimlere hangi sorumlulukları yüklediği ve kentleşme, imar, planlama, afet yönetimi konularında getirdiği yenilikleri işin ilgililerine tanıtmak istedik. Sorumluluk sahamızda 4 il merkezi, 22 ilçe, 12 belde olmak üzere toplam 38 belediye ve 1348 köy bulunmaktadır. Ben bu il ve ilçelerin hepsini, köylerimizin ise bazılarını gezme fırsatı buldum. Kentleşme ve imar konusunda il ve ilçe merkezlerinde problemler var. Köylerde ise bu sıkıntı had safhadadır. Kalkınma köylerden başlar. Köylerden kente göç ile ise kentleşme problemleri ortaya çıkar. Bu sorunları günü birlik çarelerle değil, belirli planlar ve programlar dahilinde çözmeliyiz. KENTGES bu yol haritasını bize sunmaktadır. Bundan sonra bu konulardaki uygulamaların hepsi KENTGES’e uygun olarak yapılacak ve tüm yerel yönetimlerimiz arasında ortak bir dil ve uygulama oluşacaktır. Kentleşme, altyapı ve imar konusunda ciddi sıkıntıları bulunan bölgemizin uygulama konusunda bir pilot bölge olmasını biz fazlasıyla arzulamaktayız. Gelin bu konuda işbirliği yapalım ve KENTGES’in ilk uygulandığı yer serhat illeri olsun. Bunu yaparsak ve başarılı olursak ülke olarak önemli kazanımlarımız olacak. İstanbul, İzmir, Ankara gibi büyükşehirlerimize yönelen göçü durdurmuş olacağız ve bu kentlerin yaşadığı şehirleşme sorunları da çözülmüş olacak. Daha yaşanabilir, tüm dokuları düzenlenmiş, altyapısı, hastaneleri, yolları, parkları, diğer sosyal donatıları düzenlenmiş bir Kars, Ağrı, Ardahan ve Iğdır göç vermeyecektir. Bölge planımızın ilk amacı da bölgemizde yaşayan insanlarımızın hayat kalitesini arttırmaktır. İşte bu nedenlerle biz bölgemizdeki bir şehrin, bir ilçenin, bir beldenin veya tüm serhat illerinin pilot bölge olmasını istiyoruz. Şehirleşirken tarihi dokumuzu da korumamız gerekiyor. Görev bölgemiz içinde bulunan kentlerden en fazla tarihi yapıya sahip olan il Kars şehrimizdir. Ağrı, Iğdır ve Ardahan’da da önemli tarihi değerlerimiz bulunmaktadır. Buradaki tarihi yapıları nasıl koruyacağız ve kent dokusuyla nasıl bütünleştireceğiz? Bu konularda önemli deneyimlere sahip olan İstanbul Büyükşehir Belediyesi Koruma Uygulama ve Denetim Bürosu(KUDEB) temsilcileri bizleri bilgilendirecek ve önerilerde bulunacaklar.”
Daha sonra Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Teknik Araştırma Uygulama Genel Müdürlüğü Ar-ge Daire Başkanı Gamze Özer konuşmasını yaptı. Özer konuşmasında KENTGES’in tanıtımını yaptı ve planın uygulayıcıları hakkında bilgi verdi. Gamze Özer şunları söyledi:
“Konuşmamın başında KENTGES konusunda gösterdikleri ilgi için Serhat Kalkınma Ajansı’na teşekkür etmek istiyorum. Bu konuda işbirliği yaptığımız ilk kalkınma ajansı oldular.
KENTGES; kentleşme ve imar konularında merkezi ve yerel idareler için bir yol haritasıdır. KENTGES Kentsel Gelişme Strateji Belgesi; yerleşme ve yapılaşma konularında kentleşme ve imar için merkezde düzenleyici ve denetleyici tek bir koordinasyon birimini, yerelde ise daha güçlü ve donanımlı kimliğiyle icracı yerel yönetimleri ve onların hizmetlerini geliştirmeyi hedef almaktadır.
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca ön hazırlık çalışmaları Nisan 2007’de başlatılan, ilk aşaması 30 Mayıs 2008 – 4 Mayıs 2009 tarihleri arasında istişare toplantıları, Kentleşme Şurası Komisyonları ve Genel Kurul Çalışmaları ile tamamlanan ve ikinci aşaması 3 Mart 2010 tarihinde deklare edilerek sonuçlandırılan Sürdürülebilir Kentsel Gelişme İçin Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı Hazırlama Projesi’nin (KENTGES) sonuç dokümanı; “KENTGES Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı (2010–2023)” Yüksek Planlama Kurulu’nun 25.10.2010 tarih ve 2010/34 sayılı kararı ile kabul edilmiş ve 4 Kasım 2010 tarih ve 27749 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Yerel yönetimlere hizmet noktasında yol gösteren, onlara rehberler hazırlayan, mevzuat çıkaran, uygulamaları yönlendiren bir Bakanlık yapılanmasını, ayrıca hızlı ve esnek hareket kabiliyeti olan yeni bir planlama anlayışını önermektedir. KENTGES; ulaşım, altyapı, konut ve arsa sunumu, afetlere hazırlık, koruma, iklim değişikliği, yaşam kalitesi, sosyal politikalar ve katılım konularında merkezi ve yerel düzeyde yapılacak iş ve işlemleri belirlemektedir. Kentleşme Şurası ve KENTGES çalışmalarına merkezi ve yerel olmak üzere, 151 farklı kurum ve kuruluştan yaklaşık 500 uzman katkı sağlamıştır.
KENTGES; Kentsel Gelişme Strateji Belgesi ve Eylem Planı; Bakanlığımız ve ilgili kamu kurumlarının üst düzey temsilcilerinden oluşan “İzleme ve Yönlendirme Kurulu” tarafından yürütülecek ve izlenecektir. Kurulun sekretaryasını Bayındırlık ve İskân Bakanlığı yapacaktır. Kurul Üyeleri İçişleri Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, DPT ve Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığıdır.
Bu eylem planlarının hayata geçirilmesi için alternatif finans kaynakları araştırıyoruz. KENTGES eylemlerine dönük hazırlayacağınız projeler ile ilgili DPT ve kalkınma ajanslarına yapacağınız başvurular öncelikli olarak değerlendirilecektir. Şu anda Dünya Bankası ile finansman konusunda görüşmelerimiz devam ediyor. Tüm bu finans kaynaklarından yararlanmanın temel koşulu yapmak istediklerinizi projelendirmenizdir. Yine bakanlığımızın turizmde öncelikli yörelere dağıtığı bir bütçe var. Hazırlayacağınız projede KENTGES’i dayanak olarak belirtirseniz bağlı bulunduğumuz genel müdürlüğe vereceğiniz teklifler öncelikli olarak değerlendirilecektir. Biz de uygulamalarımızdan bir tanesinin pilot uygulamasının bölgenizde olmasını çok arzuluyoruz. Bu konuda sizlerin talep edeceği bir işbirliği bizde daha büyük bir heyecana neden olacaktır. ”
Serhat illerindeki kültürel mirasın, tarihi dokunun korunmasına yönelik olarak önerilerde bulunan ve KENTGES eylemleri ile bu konuyu ilişkilendiren İstanbul Büyükşehir Belediyesi KUDEB Kurucu Müdürü Mehmet Şimşek Deniz günün son konuşmacısı oldu. Toplantıya bir ekip olarak katıldıklarını belirten Şimşek şunları söyledi:
“11 Haziran 2005 tarihinden çıkarılan yönetmelikle, belediyeler bünyesinde kurulması mümkün hale getirilen Koruma, Uygulama ve Denetim Büroları, kısa adıyla KUDEB’lerin, kurulma ve çalışma esasları belirlendi. Amacı “korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarıyla ilgili işlemleri ve uygulamaları yürütmek, denetimlerini yapmak olan” KUDEB’lerin Koruma Yüksek Kurulu ilkelerine, koruma bölge kurullarına bağlı olarak çalışması gerekiyor. KUDEB'ler, İl özel idarelerinde imarla ilgili müdürlük, büyükşehir belediyelerinde imar daire başkanlığı ve diğer belediyelerde imar müdürlüğü bünyesinde görev yapar. İlk KUDEB Gaziantep’te kuruldu, ilçe olarak ise Beyoğlu’nda oluşturuldu. Ancak en kapsamlı ve donanımlı KUDEB kuruluşu İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde oldu. Halen 250 çalışanı ve uluslararası düzeyde bilinen ve çalışan laboratuvarları bulunmaktadır. KUDEB şu anda ulusal ve uluslararası literatüre bir Türk modeli olarak geçmiştir. KUDEB’in görevleri arasında tarihi yapıların onarım izninin verilmesi, yapı bazında denetimler yapmak, iskan ile ilgili görüşlerini ilgili kurumlara bildirmek, teknik yardım, mesleki eğitim, laboratuvar hizmetleri, sayısal arşiv oluşturulması ve güncellenmesi, eski eser envanterinin oluşturulması ve sivil mimarlık örneklerinde koruma metodolojisinin oluşturulması bulunmaktadır. Koruma kurullarında yaklaşık iki yılda alınan izinler KUDEB tarafından ortalama 15 günde verilmektedir. Kars’ta yaklaşık 600 civarında tescil edilen tarihi yapı var. Bir bu kadar tescil edilmeyi bekleyen yapı bulunmakta. Ağrı, Ardahan ve Iğdır’da da tescil bekleyen yapılar var. Bunların hepsinin bir envanterinin çıkarılması ve tescillerinin yapılıp, grup kararlarının alınması gerekiyor. Kültürel emaneti ve mirası koruyarak bu bölgenin kalkınmasını sağlayabiliriz. Küçük paralarla çok büyük etkiler ortaya koyabiliriz. Kars tarihi merkezinin yani Kars Kalesi, tabyalar, Hasan Harakani Camii ve Kümbet Camii çevresinin çok acil olarak bir alan yönetim planının çıkarılması gerekiyor. Tarihi merkezlerin yenilenmesi ve onarımı için uluslararası kuruluşlardan destek talep ettiğinizde alan yönetim planı istenir. Tarihi merkezin daha sonra UNESCO’ya dünya kültür mirası olarak sunulması gerekiyor. 2012 yılında bunu yapabiliriz.”
Toplantı sonucunda; serhat illerinde KUDEB’lerin kurularak, etkin bir şekilde çalışmaya başlaması ve bölgemizin KENTGES uygulamalarında pilot bölge olabilmesi için gereken tüm girişimlerin yapılması konularında görüş birliğine varıldı.
KHA