Bir buçuk metreye varan boyu, yaklaşık 50 santim yüksekliği ve derinliği ile bir sanat abidesi olan çeşme taşının bir de su akıtma deliği bulunmakta.
Çeşme taşı eskiden su oluklarının akıntı altına konularak delik kapatılıp kurun görevi görerek hayvanların su içmesini sağlardı.
Bu gibi çeşme taşları Kars geleninde, ilçelerde ve köylerde bulunurdu. Bu taşlardan kullanan köylere günümüzde de rastlamak mümkün. Fakat yerleşim birimleri su ihtiyaçlarını evlere çeşme çekerek giderdiğinden çeşme taşları da oldukça azaldı.
Çeşme taşlarının çok çeşitleri mevcuttur. Bunlardan biri de Kağızman ilçesinde kullanılan süzme taşlardır. Su süzme taşlarına tezgahlar kurulup tezgah altına kovlalar konulurdu. Süzme taşın içerisine dökülen su taşın altından damlayarak kovalara akardı. Bu su süzme su olurdu. Arındırılmış su olarak sofralarda yerini alırdı.
Çeşme taşlarının uzun ve geniş olanlarında evlerin çeşitli malzemeleri de yıkanırdı. Bu gelenek çok az bir miktarda yaşatılmaya çalışılıyor.
Taş işçiliği, kerpiç işçiliği yapılarda da zayıflamış durumda. Şimdi beton arma binalar rağbet görüyor ve yapılmaya devam ediyor. Bu saye ile de binalar ha bire yükseliyor. Betonlaşmış bir topluma dönüşüyoruz.
Türk sanatında geniş bir alanı içine alan dekoratif taş işçiliği başlangıcından bu yana devirlerin üslubuna uygun olarak bazı değişimler göstermiş olsa da ustalıkta yüksek kalitesini her zaman korumuştur.
Taş işçiliğinin en güzel örneklerini, Anadolu Selçuklu, Beylikler, Osmanlı Devri mimarisinde görmek mümkündür. Taş yalnızca yapım aşamasında değil, iç, dış dekorasyonda da ana malzemeyi teşkil etmektedir.
Taş işçiliğimizin en güzel örneklerini; anıtsal taç kapılarda, şehir, saray duvarlarında, cami, medrese gibi yapıların avlu, ana kapılarında, sütun başlıkları, minare şerefeleri, mihrap, minber, çeşme, sebil, şadırvanlarda görmek mümkündür.
Geleneksel mimaride dış cephe ve iç mekan yapımı, süslemesinde taş işçiliği önemli bir yer tutmaktadır. Taş işçiliğinin mimari dışında en çok kullanım alanı mezar taşlarıdır.
Taş işçiliğinde, oyma, kabartma, kazıma gibi teknikler uygulanmaktadır. Kullanılan süsleme öğeleri; bitkisel, geometrik motifler ile yazı figürleridir. Hayvansal figür azdır, insan figürlerine ise Selçuklu Dönemi eserlerde rastlanılmaktadır.
KHA