Taziye evleri, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yıllardır süregelen bir geleneğin modern yansımasıdır. Geniş aile yapıları ve şehirleşmenin getirdiği değişimle birlikte, apartman dairelerinde taziye kabul etmek zorlaşınca, bu ihtiyacı karşılamak adına belediyeler, valilikler ve hayırseverler tarafından taziye evleri inşa edilmeye başlandı. Başlangıçta tamamen dayanışma ve yardımlaşma amacı taşıyan bu yapılar, zamanla birer ticari işletmeye dönüştü. Bugün geldiğimiz noktada, Kars ve çevresinde vatandaşlar, taziye evlerinin artık halkın hizmetinde olmaktan çıktığını ve yüksek ücretlerle ciddi bir rant kapısına dönüştüğünü dile getiriyor.
Halka Ait Olanın, Halka Yük Olması
Taziye evleri, halkın parasıyla yapıldı. Kimi zaman belediyelerin, kimi zaman hayırseverlerin bağışlarıyla inşa edilen bu yapılar, aslında bir sosyal sorumluluk projesiydi. Amaç, kaybı olan ailelerin acısını hafifletmek, kalabalık ziyaretçi gruplarını ağırlamak ve bu süreci kolaylaştırmaktı. İlk başlarda yalnızca çay, su ve temizlik gibi temel giderler için cüzi miktarlarda ödemeler alınırken, son yıllarda fahiş fiyatlarla kiralama bedelleri istenmeye başlandı. Halktan gelen tepkilere göre, bazı taziye evlerinde bu rakamlar 10 binlerce lirayı buluyor.
Taziye sahipleri, üç gün süren bu süreçte çay, su, kahve ikramı, personel ücreti, temizlik gibi giderlerin doğal olduğunu ancak bunun makul seviyelerde olması gerektiğini vurguluyor. Ancak günümüzde birçok taziye evinde bu giderlerin üzerine kar eklenerek vatandaştan fahiş ücretler talep ediliyor. Hatta ismini vermek istemeyen bir vatandaş, yalnızca iki günlük taziye için 10 bin lira ödeme yaptığını iddia ederek denetim çağrısı yapıyor.
Dayanışma mı? Ticarete Dönüşen Bir Sistem mi?
Taziye evlerinin artan fiyatları, ekonomik olarak zorluk çeken aileleri büyük bir çıkmaza sürüklüyor. Bugün bölgede maddi durumu iyi olmayan birçok kişi, yüksek fiyatlar nedeniyle taziye evlerini kullanamıyor. Peki, böyle bir sistem kime hizmet ediyor? Vatandaşların tepkisi, taziye evlerinin kuruluş amacından saptığını ve artık bir gelir kapısı haline geldiğini gösteriyor.
Taziye kültüründe amaç, acıyı paylaşmak ve dayanışma içinde olmakken, şu anki sistemde acılı aileler maddi sıkıntılarla da baş etmek zorunda kalıyor. İnsanlar, cenaze acısı yaşarken bir yandan da yüksek ücretler yüzünden kara kara düşünmek zorunda kalıyorlar. Halka ait olan bu evlerin, halktan kopması ve ticari bir rant aracına dönüşmesi kabul edilemez bir durumdur.
Çözüm Ne Olmalı?
Taziye evleri konusunda birkaç önemli adım atılmalıdır:
1. Denetim Mekanizması Kurulmalı: Belediyeler ve yetkililer, taziye evlerinin fiyatlandırmalarını sıkı bir şekilde denetlemeli, haksız kazanç sağlayan yapılar için yasal süreç başlatılmalıdır.
2. Şeffaflık Sağlanmalı: Taziye evlerinin giderleri açıkça belirtilmeli, halktan alınan ücretler yalnızca gerçek masrafları karşılamalıdır.
3. Fahiş Ücretler Kaldırılmalı: Ticari işletme mantığıyla çalışan taziye evleri, sosyal bir hizmet olduğunun bilinciyle hareket etmelidir.
4. Halka Ücretsiz Alternatifler Sunulmalı: Özellikle dar gelirli vatandaşlar için ücretsiz veya düşük maliyetli taziye evleri oluşturulmalı, dayanışma ruhu korunmalıdır.
Bugün Kars ve çevresindeki vatandaşların sesi, yalnızca bir şehirde yaşanan sorunu değil, birçok bölgede benzer şekilde suistimal edilen bir sistemin gerçek yüzünü ortaya koyuyor. Taziye, insanların en acılı anlarında yanlarında olmamız gereken bir süreçtir. Bu süreç, maddi külfet değil, dayanışma ve destek anlamına gelmelidir. Yetkililer, bu çığlığı duymalı ve taziye evlerinin amacına uygun şekilde işletilmesini sağlamalıdır.