Bir zamanlar, Kars’ın kültürel mirasının en ilgi çekici yapılarından olan ve asırlar boyunca yöre ekonomisinde önemli bir yere sahip olan değirmenlerin gelişen teknolojiye yenik düşerek kullanım dışı kalmaları ve birer taş yığınını anımsatan görünümleri yürek sızlatıyor.
1877–1878 Osmanlı-Rus Harbi’nin ardından Kars’a yerleştirilen Malakanların Kars’ta kaldıkları sürede yaparak 40 yılı aşkın bir süre içerisinde de kültürlerini yansıtmada önemli bir etken olmuş değirmenler, daha sonra Türklerin kullanımıyla ülke ekonomisine çok önemli gelir kaynağı yaratmıştır.
Gelişen teknolojiyle beraber yavaş yavaş yok olmaya yüz tutmuş olan değirmenlerden olan Paşaçayır yolu üzerindeki yanık değirmen bir taş yığınını andıran suskun değirmenlerden sadece biri.
Yıllara meydan okuyan un değirmenleri gelişen teknolojiye yenik düşme pahasına da olsa halen süreçlerini devam ettirmeye çalışırken yanık değirmen 2004 yılındaki sel felaketinden etkilenerek sustu. Seferberlik döneminde yandığı için adı yanık değirmen olarak kalan ve Necep Bulutoğlu’na ait değirmen, içindeki malzemelerin kullanılamaz hale gelmesiyle birlikte can çekişmeye başladı. Yanık değirmenin ustası olan 10 çocuk ve 16 torun sahibi Şevket Doğan ise şimdi kullanılamaz halde olan değirmenin sadece bekçiliğini yapıyor.
KÖYLÜNÜN VAZGEÇİLMEZİ
Bir zamanlar kırsal alanda yaşayan insanların ekmeklik buğdaylarını una çevirdikleri için vazgeçilmez bir sektör olan değirmenlerde şimdi in cin top oynuyor. Bu nedenle “köylülerin vazgeçilmezi olan un değirmenlerinin bitme aşamasına gelmesi demek, insanlığın geçmişine ışık tutan maddesel kültür varlıklarının ve aynı zamanda yaşadığımız topraklarda geçmiş zamanda yaşayan bireyleri ve onların toplumsal çevrelerini daha iyi anlamak için önemli bilgi potansiyeli sunan somut belgelerin de bitme aşamasına gelmesi demektir” diye düşünenler var olduğu sürece bu mesleğin ölmeyeceğine inanılıyor.
“DÖNEN TAŞLARIN SESİNİ ÖZLEDİM”
Yanık değirmenin şimdi sadece bekçisi olan Şevket Doğan mülk sahibinin aylığını ödediği için değirmenden ayrılmadığını söyleyerek, bir zamanlar cıvıl cıvıl olan bu değirmenin şimdi suskun kalmasının kendisini çok üzdüğünü belirterek çark seslerini bile özlediğini söylüyor. Köylünün günler öncesinden gelerek sıra aldığını belirten Doğan bir saatte iki ton un üretilen bir yerin şimdi böyle sessiz ve kimsesiz kalmasından dolayı üzüntüsünü dile getirdi. En kısa zamanda değirmenin faaliyete geçmesini dileyen Şevket Doğan “değirmenler susmamalı” diye konuştu.
Murat Taşdemirci (sabah)