Antalya Ticaret Borsası (ATB) ve Antalya Tarım Konseyi (ATAK) Yönetim Kurulu Başkanı Ali Çandır, Türkiye İstatistik Kurumu'nun açıkladığı Temmuz ayı Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi'ni (Tarım-GFE) değerlendirdi. Tarım-GFE'nin Temmuz ayında aylık yüzde 3,42 ilan edildiğini belirten Çandır, "Bu rakam, endeksin ölçülmeye başladığı 2015 yılından itibaren Temmuz ayları ortalamasının (2.00) yüzde 70 üzerinde olmuştur" dedi. Tarım-GFE'nin Temmuz ayında yıllık yüzde 41,60 ilan edildiğini kaydeden Çandır, "Bu yıllık rakam, son 9 yılın Temmuz ayları ortalamasının (33,62) yaklaşık yüzde 25 üzerinde olmuştur. Tarım-GFE aylıkta Şubat ayından sonraki en yüksek, geçmiş yılların Temmuz aylarına göre ise 2023 yılından sonraki en yüksek ikinci artış olarak ilan edilmiştir. Yıllıkta ise giderek düşen ancak geçmiş yılların Temmuz aylarına göre 2022 yılından sonraki ikinci en yüksek artış olarak ilan edilmiştir" değerlendirmesinde bulundu.
"Aylıkta enerji maliyetinde dikkat çeken artış"
Temmuz ayı Tarım-GFE'nin alt kalemlerine bakıldığında, tarımda kullanılan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylıkta yüzde 3,61 ve yıllıkta ise yüzde 39,82'lik artış olduğunu belirten Ali Çandır, bu rakamların Temmuz ayları itibariyle aylıkta 2022 yılından, yıllıkta ise 2023 yılından sonraki en yüksek değerler olduğuna dikkat çekti. Temmuz ayında aylıkta tohumda yüzde 1,29, enerjide yüzde 12,37, gübrede yüzde 3,11, ilaçta yüzde 1,00, veteriner hizmetlerinde yüzde 0,93, yemde yüzde 0,15 ve diğer kalemlerde yüzde 4,85 artış olduğunu kaydeden Çandır, yıllıkta ise tohumda yüzde 59,53, enerjide yüzde 51,21, gübrede yüzde 25,99, ilaçta yüzde 22,84, veteriner hizmetlerinde yüzde 81,82, yemde yüzde 27,57 ve diğer kalemlerde ise yüzde 76,22 artış olduğunu belirtti.
Tarımsal üretime katkı sağlayan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylık yüzde 2,32, yıllık yüzde 53.06'lık artış olduğunu bildiren Çandır, "Temmuz ayında Tarım-GFE alt kalemlerindeki değişimler, yılbaşından bu yana derece derece düşüş eğilimi gösterirken Temmuz ayında bu düşüş yerini yükselişe bırakmıştır. Bu artışta en ciddi olan, enerji kalemindeki yüzde 12,37 aylık artış olmuştur. Her ne kadar yıllıkta yüzde 51,21 gibi manşet enflasyona yakın bir artış ilan edilse de aylıktaki bu artış ilerisi için tetikleyici özelliğe sahiptir. Ayrıca diğer kalemlerdeki aylık yüzde 4,85 artış da dikkat çekicidir. Yıllıktaki yüzde 76,22'lik artış, yüzde 64,05'lik tüm zamanlar ortalamasının üzerinde ilan edilmiştir" değerlendirmesinde bulundu.
"Üretici yıllık maliyetin altında gelir elde etti"
Tarımsal üretici fiyat endeksi Tarım-ÜFE'nin aylık yüzde 1,74 azalırken, yıllık yüzde 41,07 arttığını belirten Başkan Çandır, "Tarımsal faaliyetlerde bulunanlar açısından son bir yıllık eğilim, genel olarak üretici aleyhine seyretmiştir. Mayıs, Haziran aylarında bu aleyhte eğilim yerini üretici lehine çevirmişken, Temmuz ayındaki aylık artış yeniden üretici aleyhine dönmüştür. Yıllık girdi maliyetleri artışı da üretici fiyatları artışının üzerinde seyretmiştir. Yani üretici, Temmuz ayında hem aylık hem de yıllık olarak maliyetlerinin altında bir gelir elde edebilmiştir. Böylece üretici kesimin birikmiş zararları, yeniden artmaya başlamıştır. Bu seyrin önümüzdeki aylarda devam etmesi halinde üretici, tarımsal faaliyette bulunma gücünü kaybetme riski ile karşı karşıya kalacaktır" değerlendirmesinde bulundu.
Yurt içi ve yurt dışı üretici enflasyonunun tarım sektörünü dolaylı olarak etkilediğini belirten Ali Çandır, yurt dışı üretici enflasyonu YD-ÜFE'nin Temmuz'da aylık yüzde 1,70 ve yıllık yüzde 27,41 arttığını belirtti. Yurt içi üretici enflasyonu Yİ-ÜFE'nin aylık yüzde 1,94, yıllık yüzde 41,37 arttığını kaydeden Çandır, üretici düzeyindeki gıda kaleminin aylık yüzde 0,13, yıllık yüzde 55,20 arttığını bildirdi. Çandır, "Bu durum, Temmuz ayında da tarıma dayalı imalat sanayiindeki enflasyonun, tarımdan daha yüksek seyrettiğini göstermektedir" dedi.
Başkan Çandır, Temmuz ayında üretici kesimdeki enflasyona karşılık TÜFE'de aylık yüzde 3,23, yıllık yüzde 61,78 artış olduğunu belirtirken, "Tüketici taraftaki gıda enflasyonu Temmuz ayında aylık yüzde 1,83 ve yıllık yüzde 58,91 ilan edilmişti. İşlenmemiş gıda enflasyonu Temmuz'da aylık yüzde 1,07 ve yıllık yüzde 57,35 ilan edilmişti. Yaş meyve sebze enflasyonu aylık yüzde 3,14 ve yıllık 56,59 artmıştı. Tüketici taraftaki bu rakamlar, üreticinin maruz kaldığı enflasyonun üzerinde bir tüketici enflasyonu olduğunu göstermektedir" dedi.