Tandır ateşinde sönen akciğerler

Volkan KARABAĞ

Kars Harakani Devlet Hastanesi doktorlarından Göğüs Hastalıkları Uzmanı Doktor Gökhan Perincek, tezek ile yakımı gerçekleştirilen tandır kullanımı hakkında uyarılarda bulundu.

Zaman zaman köylere giderek tandır yakan kadınlara uyarılarda bulunan Perincek Selim ilçesine bağlı Kekeç köyünde yaklaşık 40 yıldır tandır yakan Menice Başkaya’yı (66) tandır başında ziyaret etti.

Başkaya’nın tandır yakımı ile ilgili şikayetlerini dinleyen Perincek halk arasında tezek dumanı olarak bilinen Biyomas ile ilgili dikkat edilmesi gerekenleri anlattı.

Yakılan tezeğin zararlı partiküllerin ortamda 72 saate kadar asılı kaldığını söyleyen Göğüs Hastalıkları Uzmanı Doktor Gökhan Perincek, “Tandırda genel olarak yöremizde yaygın olarak kullanılan hayvan dışkısının kurutularak elde edilen tezek bir organik yakıt türdür. Bu yakıtın yanmasıyla ortama karbondioksit, karbonmonoksit, kükürt dioksit, hidrojen siyanür ve poliaromatik hidrokarbonlar salınır. Tezek yakılan ortamda yapılan araştırmada zararlı partiküllerin ortamda 48-72 saat kadar asılı kaldığı tespit edilmiştir.” dedi.

İç ortamda tezek dumanına uzun süreli maruz kalan kadınlar ve çocuklarda görülen hastalıkların önemli halk sağlığı sorunu olduğunu da ifade eden Perincek, “Tüm hane halkını etkilemekle birlikte özellikle kadınlarda, üst ve alt solunum yolu enfeksiyonları, Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH), pulmonerhipertansiyon, korpulmonale, tüberküloz, intersitisyel akciğer hastalığı ve akciğer kanserine neden olur. Çocuklarda da düşük doğum ağırlığı tekrarlayan üst ve alt solunum yolu enfeksiyonu, gelişme geriliği ve kronik bronşit gelişebilir. Ülkemizde İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde 2.44 kat daha fazla KOAH’a neden olan ev içi hava kirlenmesinin başlıca nedeni yaygın olarak kullanılan tezektir. Bu organik yakıt ürünlerinin zararlı etkileri yandıkları zaman açığa çıkan Azot oksitleri (NOx), Ozon, CO, Partikül Materyal-is, volatil organik bileşikler, aldehid, fenol, tolüen gibi poliaromatik hidrokarbonlar, formaldehid, radon, biyolojikajanlar ve karbondioksite bağlı olarak görülür. Tandırın yakılmasında kullanılan tezek ve bunun sonucunda ortaya çıkan Biomas’a köylü kadınlar tandırın yakılmasından ekmeyin pişirilmesi sürecinde yoğun olarak maruz kalmaktadır. Tandır yakım sıklığı ve burada geçirilen süre ne kadar fazla ise zararlı partüküllere karşılaşmaları da o kadar çok olmakta ve buna bağlı olarak hastalığın ortaya çıkma sıklığı ve şiddeti artmaktadır. Tezek kullanan toplumlarda yapılan çalışmalarda KOAH sıklığı kadınlarda erkeklerden daha fazla olduğunu bildirmişlerdir. Türkiye’de de çeşitli çalışmalarda kırsal alanlarda ki kadınlarda tezek %54.5 oranla KOAH’ın tek nedeni olarak tespit edilmiştir. Yaşamda erken yaşlarda hatta anne karnında biyomas maruziyeti başladığı göz önüne alınırsa bu önemli ve endişe verici halk sağlığı sorunu ile mücadele zorunludur.” diye konuştu.