Kars’ta asırlık okul yardım bekliyor

Volkan KARABAĞ

Kars’ta birçok kültür ve yaşantıdan geriye kalan tarihi yapılara gerekli önem verilmiyor. Kars’ın sokaklarında caddelerinde adeta zamana meydan okuyarak ayakta kalan kültür varlıkları yeterince korunmuyor.

Tarihi görkemi ile kültür varlıkları arasında yer alan Kars İsmet Paşa İlkokulu binasının duvarlarında dökülmeler meydana gelirken, binanın çevresinde ve duvarlarında çıkan ağaç dalları da binada çatlaklar oluşmasına neden oldu.

Okul binasının çevre temizliği ve bakım onarımı için yetkililerden yarım isteyen Yusufpaşa Mahalle Muhtarı Ferit Koç, “Kısa süre sonra tarihi binanın yerine ot bitkileri ve ağaçların dallarını göreceğiz. Lütfen, yetkililerden ricam okulun çevre bakım ve temizliğinin biran evvel yapılmasıdır.” ifadesini kullanarak yardım istedi.

İsmet Paşa İlkokulu Tarihçesi

Kars şehri Doksan Üç Harbi de dediğimiz 1877-1878 Türk – Rus harbine kadar 24.000 nüfusa sahip bir ilmiş. Bu nüfusun yaklaşık 1500’ ünü Hıristiyan ve Ermeni, geri kalanı ise Türkler oluşturuyormuş. Kars’ da din ve okuma yazma eğitimi veren 2 – 3 tane sübyan mektebi (İlkokul) ve din adamı yetiştiren, birçoğu da vakıf olan medrese varmış. Bunlardan 4 tanesi şehirdeymiş.

Ayrıca memur olmayı sağlayan çağdaş bilgiler öğreten ‘Rüştiye’ (Ortaokul) varmış. Kars 1828’ den sonra sancak olup Mutasarrıf (vali) ile idare edildiğinden Kars, Erzincan Bayburt, Bingöl, Ağrı, Erzurum vilayetine bağlıymış. Bu yüzden sadece Erzurum’ da ‘İdadi’ denilen bir lise bulunmaktaymış.

Azınlık olan Ermenilerin şimdiki üçler mahallesinde bir ilkokulu varmış. Doksan üç savaşında, Osmanlı devletimiz yenilince, 3 Mart 1878’ de İstanbul’ da imzalanan Ayastafanos (Yeşilköy) Antlaşması ile Ruslarla barış imzalandı. Bu antlaşmaya göre savaş tazminatı yerine; Kars, Ardahan, Batum, Doğubayazıt ve Dobruca Ruslara bırakıldı. 3 Mart 1878’ de yapılan Ayastafanos Anlaşması’ndan sonra bu bölgelerde yaşayanlar göçmeye zorlandı. Bu yüzden Kars’ ta 50-60 kadar ev kaldı. Ermeni ve Ruslar çoğunlukta olmakla beraber Malakanlar da vardı. Şehirde çoğunlukta olan Ruslar, Türk mallarını ele geçirerek (Türk köylülerinden aldıkları çarşaf, sabun, şeker, vs.) belediye idaresini de ele aldılar. 1064 yılında Selçuklu fethinden beri cami (Kümbet Cami) olan Oniki Havari (Hz. İsa’ ya inanan oniki aziz) adına yapılmış eski Gregoryen kilisesini de; Rus – Ortodoks Metropollüğü (Başpiskoposluk) yaptılar. Yanına bir çan kulesi ve metropol lojmanı yaparak çan ve haç asmışlar. 1882’ de bahçe duvarını çevirmişler.

Ermeniler ve Katolikler ise; Taşköprü ve güney batısında bulunan beton Frenk kilisesini yapmışlar. Ayrıca Ermeniler şimdiki İsmet Paşa mektebi arsasını alarak burada bir kilise yapmak istemişler. Fakat Rus kanunlarına göre Metropol’ ün 750 metre aşağısında başka bir mezhebin kilisesinin olamayacağından Ruslar buna engel olmuştur. Ermeni kilisesini şimdiki belediye hamamının yerine yapmışlar.

Kilise olarak tasarlanan arsa üzerine 1886 – 1888 yılları arasında İlk-orta-lise bir arada olan bir okul yapıldı. 30 Ekim 1920’ de Kars düşman işgalinden kurtuldu. Bu son kurtuluş üzerine Kazım Karabekir Paşa şehit çocuklarını ve kimsesiz erkek çocuklarının faydalanmasını istediğinden, burası köy-yatılı mektebe dönüştürüldü.

1926 yılında adı ‘İsmet Paşa’ oldu. Kars’ın ve Türkiye’nin yetiştirdiği ünlü tarihçimiz Prof. Dr. Fahrettin KIRZIOĞLU, 4 ve 5’inci sınıfı burada okumuş 1928 yılındaki ilk mezunlardandır.

1991 yılı Mayıs ayında içerisi sökülerek yeniden restore edilen okulumuz 1994 sezon başında yeniden eğitim-öğretime başlamış ve ‘İSMET PAŞA İLKÖĞRETİM OKULU’ olmuştur.

2012-2013 eğitim-öğretim yılı itibari ile ‘İlkokul’ olarak düzenlenmiştir.