Kars’ın kayıp masalları gün yüzüne çıkıyor

Volkan KARABAĞ

Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü ile Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı ve Türk Dil Kurumu Başkanlığı işbirliği çerçevesinde Türk masal külliyatının derlenmesi ve yayınlanması hususunda geçtiğimiz yıl imzalanan protokol gereği çalışmalar devam ediyor.

“TÜMAK-I  Masal Masal Türkiye” projesinin Kars İl Temsilcisi, Kafkas Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Türk Halk Edebiyatı Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Adem Balkaya, ülke genelinde yapılmış ve yapılacak olan derlemeler ile ortaya çıkarılacak masalların daha önce yapılmış masal çalışmaları ile birleştirilerek oluşacak Türk masalları külliyatından derlenmesi ve yayınlanması işlemlerine dair bir karar alındığını söyledi.

Projenin amacı hakkında bilgi veren Doç. Dr. Balkaya, “Türkiye sahası masallarının bilimsel bir şekilde derlenmesi toplanması ile sözlü ve yazılı masal külliyatının oluşturulmasıdır. Daha önce yapılan masal araştırmalarını bir çatıda toplayan eksik kalmış çalışmaları tamamlayan bu proje ile Türk anlatı geleneğinin önemli bir parçası olan masalların öğrenilmesi kültürel miras bağlamında bir farkındalık oluşturulması ve sonraki çalışmalara ilham kaynağı olması sağlanacaktır.” dedi.

“Var olanın kıymetini bilme” anlayışına uygun olarak çalışmaları yürüttüklerini ifade eden Doç. Dr. Balkaya, “Masallar anlatılmaya ve dinlenmeye değer kılan özellikleri ile günümüze dek yaşatılmış olmasının yanı sıra teknolojinin gelişmesi ile unutulmaya başlanmıştır. Sözlü kültürde önemli bir yeri olan masal türünün sayılamayacak kadar işlevi bulunur. Kuşaklar arası kültür aktarımın gerçekleştirilmesi, Türk toplumunun kültürel kodlarının ve insanlığın ortak değerlerin yaşatılması, bireylere eğlenme imkanı tanıması, insanlara sıkıntılarından uzaklaştırarak psikolojik rahatlama sağlaması, toplumun binlerce yıllık geçmişine uygun ideal davranışlara sahip bir birey ortaya koyması ve teknolojik gelişmelere ilham kaynağı olması bunlardan bir kaçıdır. Bu amaçları gerçekleştirebilmek için daha önce yapılmış çalışmaları bir araya getirmek kaybolmak üzere olan masalları kayıt altına almak ve nihayetinde Somut bir eser ortaya koymak hedeflenmektedir. Bu proje ile Bilim toplumu olmanın göstergelerinden biri olan “var olanın kıymetini bilme” anlayışına uygun olarak Türkiye sahası masallarının bir araya getirilmesi amaçlanmaktadır. Bir külliyat olarak bir araya getirilecek olan masalların alandaki araştırmacılara eğitimcilere yazarlara çizenlere sanat ve bilim dünyasına hizmet etmesi beklenmektedir.” diye konuştu.

Doç. Dr. Balkaya Kars’ın yanı sıra bu projenin Türkiye sahasındaki masallarını kapsadığını da belirterek, “Bu konuda öncelikle günümüze kadar yapılmış çalışmalar gözden geçirilecek ve bunların külliyata katkı sunmaları sağlanacaktır. Yayımlanmamış masal çalışmaları, basılmış kitaplar, lisans ve lisansüstü çalışmalar yazılı ve görsel medya kaynakları değerlendirilmesi gereken kaynakları oluşturmaktadır. Daha sonra Türkiye sahasında masal değerlemesi yapılmamış veya gözden kaçırmış bölgeler taranarak derleme faaliyetlerinin tamamlanması sağlanacaktır. Böylelikle yok olmak üzere olan kurtarıcısını bekleyen masallar külliyatı dahil edilecektir.” şeklinde konuştu.

Masal külliyatını zenginleştirmek için geçen yıl önemli kararlar alındığını da anımsatan Doç. Dr. Balkaya, “Bu amaçla Atatürk Kültür Merkezi başkanlığınca 31 Ekim 2019 tarihinde Ankara'da Türk masal külliyatı bir projesi Türkiye sahası genel toplantısı yapılmıştır toplantıda bazı önemli kararlar alınmıştır. Bu kararlardan bazıları bir veri Bankası'nın oluşturulması toplumsal belleğin veri tabanına aktarılması kararlaştırılmıştır Ayrıca hocaların ellerindeki özel arşivlerindeki terlemelerin içerisinde yer alan masalların bu veri tabanına aktarılması sahadan değerlendirildiği şekli ile ağız özellikleri ile mahalli sözcükleri manaları da notaları alınacak şekilde yazılması nasılmış kitaplar dergiler ağız çalışmaları da dahil edilerek bu külliyatın zenginleştirilmesi amaçlanmıştır.” ifadesini kullandı.

Şuana kadar Kars’tan 53 masal metninin yazıldığını ve sisteme yüklendiğini vurgulayan Doç. Dr. Balkaya, “Bu kapsamda öncelikli olarak ilimizde daha önce yapılmış olan çalışmaları, yazıya aktarılmış olan masalları toparlayıp sisteme yüklüyoruz. Sistemde editörler tarafından gerekli düzeltmeler yapılıyor ve masal uygun görülürse yayımlanıyor. Şu ana kadar Kars'tan 53 masal metni gönderdik. İlimiz masal açısından çok zengin bir  külliyata  sahip. Şimdilik gönderdiğimiz metinler yazılı olanlar yani daha önceden çalışılmış olanlar ve bunun yanında sözlü kültürde yaşamakta olanlar hem derlenecek hem de derlenmiş ancak yazıyı aktarılmamış olanlar da gönderilince oldukça fazla  masal metnimiz bu külliyatın içerisinde yer alacaktır.” dedi.

Doç. Dr. Balkaya, Ardahan ve Iğdır’ın Kars’tan ayrıldığı için geçmişte bilinen bazı masalların o illere ait olduğunu ve yaptıkları çalışmalarda buna da büyük önem ve titizlik gösterdiğini de söyledi.

Karslılara çağrıda bulunarak masalları gerek https://masal.gov.tr/ adresinden sisteme üye olarak yükleyebileceklerini gerekse 05057508171 veya [email protected] adresinden kendisine ulaşarak yüklemeyi gerçekleştirebileceklerini de sözlerine ekleyerek, “Her masal için bakanlık telif de ödemektedir. Bu göndericinin isteğine ve editör kontrolüne bağlıdır.” diye konuştu.